De Europese Unie is ‘s werelds grootste importeur van cacao, goed voor 60 % van de wereldimport. De productie van cacao is jammer genoeg ook een grote oorzaak voor ontbossing. Grote oppervlaktes tropisch bos worden omgevormd tot massieve cacaovelden, om plantages meer te laten opleveren. Om de teloorgang van tropisch bos door monocropping te helpen vermijden, zet BOS+ in Peru en Ecuador, samen met de lokale inheemse gemeenschappen, in op ecologische cacaoproductie in een systeem van agroforestry. Maar ook in Vlaanderen willen we ontbossing tegengaan, door onze deelname aan Beyond Chocolate, door educatieve projecten als Re-Connect en AnderMaal én door de petitie voor een nieuwe Europese wet tegen geïmporteerde ontbossing te ondertekenen. 

Boom & bust

De voornaamste reden dat er voor monocropping wordt gekozen bij cacaoplantages, is dat deze manier van landbouw in de volle zon tijdelijk extra productiviteit oplevert. Het gaat wel gepaard met een groot verlies aan biodiversiteit. Een kleinere verscheidenheid aan dier- en plantsoorten maakt de plantage enorm kwetsbaar voor ziektes en plagen.

In het beste geval, dus zonder ziekte of plaag op de cacaoplantage, verarmt de monocultuur de bodem aan een snel tempo. Zo raken bodemmineralen snel uitgeput en waar er eerst een hogere productie van cacao was, daalt ze nu. De plantage brengt op den duur zo weinig op dat de eigenaars van de plantage nieuwe gronden moeten aanboren.

Die grond is dan heel vaak tropisch bos, de natuurlijke habitat van de cacaoplant. En de hele cyclus begint opnieuw. De efficiëntie wordt opgedreven, de bodem uitgeput, de plantage en daarmee de ontbossing, schuiven op. Dat is het boom en bustmodel van cacao.

De voorbije 50 jaar verdween 14 tot 15 miljoen hectare tropische bos door de productie van cacao. Ivoorkust en Ghana, de landen die bijna driekwart van alle cacao ter wereld produceren, zagen hun bosareaal sterk afnemen. Ivoorkust verloor 2 miljoen hectare, Ghana 1.5 miljoen. (Clough et al. 2009).

In Ivoorkust en Ghana is er momenteel nog 10 miljoen hectare aan cacaoplantages. Die zijn bijna uitgeput, en de shift naar andere gebieden is bezig. Die verplaatst zich in snel tempo naar Zuid-Amerika, vooral naar Ecuador en Peru. Daar is nog veel tropisch bos te ontginnen.

De verschuiving biedt echter ook een kans: nieuwe productie moeten worden opgezet. Een andere methode biedt zich aan: die van agroforestry.

Agroforestry

Duurzame cacaoproductie kan in een agroforestrysysteem. Dat is een systeem waarbij de cacaoplanten tussen andere bomen staan en er dus niet ontbost moet worden. Want de cacaoboom verdraagt schaduw van andere bomen.  Agroforestry combineert zo natuur met landbouw, op eenzelfde perceel, zonder dat daar een oogstverlies bij komt kijken. De grotere biodiversiteit maakt de cacaoplant minder kwetsbaar voor ziektes of plagen.

Met de interventies van BOS+ drijven we de  productiviteit en kwaliteit van de cacao op. Daarmee kunnen de producenten hun inkomen verhogen en toch duurzaam hun bossen behouden. Een belangrijke factor is wel dat de boeren een prijs krijgen die in verhouding staat met de waarde van die cacao. Dat noemen we een eerlijke prijs of eerlijke chocolade.

Oplossing

Cacao kan dus op een ontbossingsvrije manier geproduceerd worden, maar dan moet er aan een aantal voorwaarden voldaan zijn. Ondersteuning voor een integrale aanpak is daar één van, maar ook een beter wettelijk kader dat import van niet duurzame cacao aan banden legt.

De Europese Unie gaat binnenkort van start met een wetgeving over haar rol in ontbossing. BOS+, in samenwerking met vele andere milieuverenigingen over heel Europa, eisen van de Europese commissie een strenge wetgeving over illegale houtimport en ontbossing. Dat doen we via de petitie Together4Forests, die al meer dan 1 miljoen handtekeningen verzamelde. 

In Peru en Ecuador zijn de productiecijfers van cacao sterk aan het toenemen. BOS+ wil absoluut verzekeren dat een ontbossingsvrij model de norm wordt.

De productie gebeurt er grotendeels nog in kleinschalige landbouwsystemen, vaak door relatief arme boeren. Cacaoproductie, indien goed toegepast, kan de perfecte combinatie zijn tussen behoud van biodiversiteit en inkomensverhoging. Het zorgt bovendien voor een betere smaak van de chocolade achteraf.   

Hoe gaat BOS+ te werk?

BOS+ zet dus in op cacaoproductie in een systeem van agroforestry. We doen dat samen met inheemse gemeenschappen die leven in de bufferzone van natuurreservaten. Inheemse gemeenschappen zijn van nature uit behoeders van hun woud. Ze beschikken over lokale expertise van het ecosysteem, kennen hun gebied als geen ander. Wie beter dan hen om in te zetten op het behoud van hun bos?

In Ecuador werkt BOS+ samen met de vrouwenorganisatie van de Waorani. Deze organisatie werd door hen opgericht om productieve activiteiten van de vrouwen te ondersteunen.  In een omgeving waar vooral mannen tewerkgesteld worden in onder andere de aardolie-industrie en houtkap, is het heel zinvol om dit soort initiatieven te ondersteunen. In de eerste plaats gaat het om handwerk met natuurlijke palmvezels en in de tweede plaats de ontwikkeling van een eigen chocoladereep.

Dat geeft de vrouwen meer onafhankelijkheid en een inkomen om onder andere te investeren in onderwijs en betere voeding voor hun kinderen.  Het leefgebied en de levensstijl van de Waorani wordt bedreigd door illegale houtkap en aardoliebedrijven. De Waorani zijn een van de inheemse groepen in Ecuador die nog veel van hun tradities heeft behouden, grotendeels doordat hun leefgebied vrij afgelegen is. Nauw verwante bevolkingsgroepen (de Taromenane en Tagaeri) leven zelfs nog in vrijwillige afzondering, wat projecten die de verdere invasie van hun territorium beperken, eens zo relevant maakt.

In Peru werkt BOS+ samen met de Yanesha. Deze Peruviaanse etnische groep leeft in en rond het Yanesha natuurreservaat in het Amazonewoud. Hun leefgebied en dus hun gemeenschap worden naast cacao ook bedreigd door ontbossing voor veeteelt, diverse landbouwteelten en  aardolieontginning.

In eigen handen

Natuurreservaten, zoals die waar de Waorani en Yanesha vlakbij leven, kennen een zekere bescherming. Vaak zijn die natuurreservaten echter een kleiner deel dat beschermd is (let op: we vermelden hier kleiner, maar het gaat wel degelijk om zeer grote oppervlaktes woud naar Belgische maatstaf). Rond de reservaten is er nochtans ook tropisch woud van grote waarde: de bufferzones. Die bufferzones hebben een belangrijke functie om het natuurreservaat in stand te houden, maar zijn vaak doelwitten van ontbossing.

Daarom ondersteunt BOS+ deze inheemse gemeenschappen om zelf het beheer van de bufferzones in hun handen te houden, op een ontbossingsvrije manier. Cacao als duurzame teelt houdt die ecologische connectiviteit in de bufferzone in stand.

Door cacao te produceren via agroforestry en door expertise aan te reiken aan de inheemse gemeenschappen, verbetert en verhoogt hun oogst. Dat geeft hen een sterkere positie en een verzekerd inkomen heeft ook vele positieve sociale effecten op de gemeenschap.

Wanneer het inkomen verzekerd is en de gemeenschappen versterkt, kunnen zij ook beter hun reservaat beschermen. BOS+ en onze partners bieden ook daar hulp. Hoe ze bijvoorbeeld drones kunnen inzetten om een gigantisch gebied te monitoren of op een systematische wijze patrouilles kunnen organiseren om illegale houtkap tegen te gaan. Zo worden ze versterkt in hun rol als hoeders van het woud.

Bijdrage vanuit BOS+ in België

Niet alleen ter plekke zorgt BOS+ voor het behoud van tropisch bos. Met onze deelname aan Beyond Chocolate werken we aan ontbossingsvrije chocolade op de Belgische markt, waar eerlijke lonen voor worden betaald aan de producenten. Beyond Chocolate is een samenwerkingsverband tussen belangrijke stakeholders in de Belgische chocolade-industrie. Handelsovereenkomsten, toeleveranciers, NGO’s, investeerders, universiteiten en retailpartners slaan er de handen in elkaar voor duurzame, eerlijke chocolade.

Rechtstreeks werkt BOS+ samen met Klingele, een Belgische chocoladeproducent. Klingele verwerkt eerlijke, duurzame cacao in hun chocoladeproducten. Ze steunen BOS+ in hun cacaoprojecten om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. Dankzij hun steun kunnen wij inheemse gemeenschappen versterken en ze op een duurzame manier cacao laten produceren.

Ontbossing op ons bord

Iedereen moet zich bewust worden van de problematiek van ontbossing en de oorzaken. Bewustzijn is een eerste stap naar beter handelen. BOS+ maakt werk van die bewustzijnsverandering door wereldburgerschapseducatie. Mensen hebben vaak niet door dat wat op hun bord verschijnt, bijdraagt aan ontbossing en degradatie van de natuurlijke wereld.

Om mensen bewust te maken van de problematiek, heeft BOS+ educatieve projecten uitgewerkt:

• Re-Connect
  
  • Leert jongeren over de problematiek van mijnbouw op ontbossing. We leggen de link tussen de edele metalen in hun elektronische apparaten, zoals een smartphone, en hoe die metalen ontgind worden. Tegelijk bieden we hen handvaten over hoe ze hun elektronisch afval kunnen beperken en waar ze op moeten letten bij nieuwe aankopen.

• AnderMaal
  
  • We stimuleren jonge koks in opleiding om ook vegetarische gerechten te koken. Meer dan 60% van de landbouwproductie staat in functie van de veeteelt. Door mensen te stimuleren minder vlees te eten, bestrijden we ontbossing voor deze vorm van landbouw.

Teken nog tot 10 december samen met #togetherforforests mee tegen ontbossing